Smart City to dla wielu osób tajemniczy termin, nadużywany i często nieokreślony. Wynika to z tego, że możemy spotkać się z wieloma definicjami oraz zróżnicowanymi strategiami wdrażania rozwiązań z kategorii Smart City. Należy tu zaznaczyć, że wszystkie pojęcia łączy jedno zdanie: wyższa jakość życia mieszkańców poprzez stosowanie nowych metodologii, usprawnianie procesów i korzystanie z nowych technologii. Co więcej, doskonale to widać po licznych przykładach Smart City ze świata.

Droga do Smart City

Początkowo idea smart city opierała się na wdrażaniu rozwiązań teleinformatycznych w miejską infrastrukturę: drogi, lampy uliczne, sieć wodno-kanalizacyjną. Tak wyglądało Smart City 1.0. Niestety, twórcy tej idei zachłysnęli się futurystycznymi wizjami przyszłości, stawiając na pierwszym miejscu technologię – a nie poprawę jakości życia mieszkańców. W ten sposób pojawiło się w pełni zinformatyzowane miasta pokroju Songdo w Korei Południowej, gdzie niewiele osób chce teraz mieszkać. Wynika to z tego, że na miejscu nie ma wiele ofert pracy, miasto wydaje się być opustoszałe, a wszystkie sklepy są oddalone. Opierając się tylko na technologii, czyli wdrażając Internet Rzeczy, nie osiągniemy zakładanego celu. Mimo wszystko  ta cenna warstwa informacji jest niezbędna do poprawy jakości życia na przykład do zarządzania systemami odpadów czy zbierania danych na temat zużycia energii.

W przypadku Smart City 2.0 inicjatorem zmian stają się władze lokalne. Poszukują one odpowiednich rozwiązań, aby rozwiązać występujące problemy, co ma przełożyć się bezpośrednio na poprawę życia mieszkańców. Wybór samych technologii oraz partnerów odbywa się w znacznie bardziej przemyślany sposób. Całość charakteryzuje się zastosowaniem zróżnicowanych rozwiązań technologicznych, poczynając od promocji ekologicznych źródeł napędu, przez systemy opierające o Big Data, a kończąc na publicznie dostępnych sieciach WiFi. Nie sposób tu też zapomnieć o szeroko wykorzystywanym Internecie Rzeczy. Niewątpliwie mamy do czynienia z narzędziami, które rozwiązują sporo problemów miast, ale krytycy słusznie wskazują tu większy nacisk na technologię niż problemy obywateli.

Dopiero Smart City 3.0 opiera się na inicjatywie wszystkich zainteresowanych miastem: lokalnych władz, firm technologicznych oraz obywateli. To właśnie ostatnia z wymienionych grup ma mieć duży wpływ na dany region i jego rozwój, co finalnie ma przełożyć się na wyższy poziom życia oraz szybsze wprowadzanie innowacji. W jej przypadku możemy liczyć na największe korzyści.

Działania związane ze Smart City to kompleksowy proces. Powinno zacząć się od analizy obecnej sytuacji, zrozumienia potrzeb i dostrzeżenia możliwości. Następnie należy przejść do tworzenia strategii i konkretnych zaleceń, które będą stanowić szkielet dla późniejszych działań i pozwolą osiągać założone cele. Dopiero na koniec przechodzi się do wdrażania wszystkich inicjatyw, zaczynając od elementów związanych z zarządzaniem, prowadzeniem projektów i komunikacją, a kończąc na zaawansowanych rozwiązaniach teleinformatycznych. Wraz z kolejnymi projektami nastawionymi na bycie skupionymi wokół Smart City dostrzeżono to, że najważniejsze w tym wszystkim są potrzeby człowieka i warto wyjść od zdefiniowania problemów, a następnie przejść do szukania rozwiązań, niekoniecznie technologicznych. To zresztą stanowi kluczową różnicę między Smart City 3.0, a wcześniejszymi generacjami.

Smart City można podzielić obecnie na pięć obszarów:

• Gospodarka
• Mobilność
• Społeczeństwo
• Środowisko
• Zarządzanie

Wartościowe doświadczenia miast z całego świata 

By lepiej zrozumieć ideę Smart Cities i tym, czy jest prezentujemy kilka przykładów zastosowań i wdrożeń projektów.

1. Niższe rachunki za energię elektryczną

Internet Rzeczy pozwala dokładnie monitorować zużycie energii elektrycznej, zarządzać w pełni automatycznie inteligentnym oświetleniem oraz informować o jakichkolwiek nieprawidłowościach. Według większości opracowań, przejście na inteligentny system oświetlenia pozwala zaoszczędzić już 30% rachunków dzięki ograniczeniu świecenia wtedy, kiedy nie jest to potrzebne. Aktualnie takie rozwiązania są najczęstszym elementem Smart City, z jakimi możemy spotkać się w miastach.

Ponadto czujniki mogą zostać wykorzystane do przewidywania zapotrzebowania na energię elektryczną. Jednocześnie sensory pozwalają na wykrywanie zbyt wysokiego zużycia prądu i mogą o tym zaalarmować albo też mogą w pełni odpowiadać za system zarządzania klimatyzacją, który pobiera dużo energii.Inteligentne zarządzanie odpadami

2. Inteligentne zarządzanie odpadami

Taki system został z powodzeniem wprowadzony w Barcelonie. Opiera się on na zbieraniu informacji o zapełnieniu koszy na śmieci, które to następnie są wysyłane do firmy odpowiadające za wywóz odpadów. Na tej podstawie dany operator może optymalizować trasy przejazdów i ograniczyć liczbę niepotrzebnie pokonywanych kilometrów. W ten sposób mieszkańcy mają pewność, że ich kubły będą opróżniane wtedy, kiedy będzie to potrzebne, z kolei firma za to odpowiadająca będzie w stanie skutecznie planować jakiekolwiek działania i redukować koszty. 

Automatyzacja nudnej pracy

Niewątpliwie dużym ułatwieniem pracy urzędnika jest automatyzacja części jego działań. W obrębie komunikacji między sektorem publicznym, a prywatnym można postawić na systemy teleinformatyczne, które z jednej strony umożliwią mieszkańcom łatwe zgłaszanie problemów, dzielenie się pomysłami i zapewnią im dostęp do najważniejszych wiadomości, a z drugiej pozwolą urzędnikowi szybko zrozumieć potrzeby mieszkańców oraz reagować na jakiekolwiek problemy.

Warszawa postawiła tu na usługę 19115, która wydaje się być odpowiednim kierunkiem rozwoju takich platform. Sektor publiczny może skorzystać tu z doświadczeń wielu prywatnych firm z sektorów bankowego czy telekomunikacyjnego, którzy zdecydowali się na wdrożenie chatbotów czy dedykowanych kanałów do komunikacji, aby ułatwić cały proces rozwiązywania problemu czy wyszukiwania informacji.

Efektywne planowanie przyszłości

Jednym z przykładów mogą być dane satelitarne. Okazują się one być przydatne przy działaniach nie tylko w skali przestrzeni publicznych, ale również przy przestrzeniach miejskich. Dzięki zawartym w nich informacjom, planiści  są w stanie sprawdzić to, jak zmieniała się zabudowa miejska, w jakim kierunku się rozwija i jak najprawdopodobniej będzie ewoluować. Urzędy odpowiedzialne za zieleń skorzystać z kolei mogą z wiedzy na temat tego, jak dokładnie prezentuje się współczynnik terenów zielonych. Takie dane mogą również posłużyć jako wartościowe źródło wiedzy do planowania kolejnych linii komunikacji publicznej czy budowy innej infrastruktury. Skutki błędnych decyzji można dostrzec na przykładach tzw. urbanistyki ułanowej, w której nie zadbano o potrzeby mieszkańców, tj. wybudowano osiedla na wąskich działkach, do których dojazd jest utrudniony, a w pobliżu brakuje potrzebnych placówek, na przykład sklepów. Takie błędy nie są już powtarzane przy budowie wielu nowych osiedli. W ich przypadku kładzie się nacisk na to, aby zapewnić ludziom wygodną przestrzeń do życia. Jednocześnie realizuje się inwestycja, w ramach których powstają nie tylko bloki, ale także parki i miejsca handlowo-usługowe. Kluczowe są tu również dane GIS, które świetnie sprawdzają się do analizy danych, tworzenia raportów oraz uzyskiwania z nich wniosków wykorzystywanych do podejmowania decyzji w urzędzie.

Rozważne planowanie przestrzenne ma znaczenie, ponieważ pozwala na kontrolowanie tego, jak miasto się zmienia i umożliwia zachowanie jego spójności i optymalnej skali wzrostu, prawidłowe gospodarowanie zasobami, na przykład przestrzennymi. Na całość składa się wiele elementów i wymienić można tu sprawną komunikację publiczną, zielone tereny, czyste powietrzem, które są odpowiedzią na potrzeby mieszkańców i wpływają na poprawę komfortu życia.

5. Transport publiczny dostosowany do mieszkańców

Niezwykle ważne jest dostosowywanie transportu publicznego do wymagań mieszkańców. Jeżeli jego jakość jest poniżej oczekiwań, wówczas ludzie decydują się na wybór samochodów, wskutek czego samo miasto staje się bardziej zakorkowane, zaczyna brakować miejsc parkingowych, a poziom zanieczyszczeń wzrasta Efektem jest ogólne niezadowolenie społeczne. Nie da się więc ukryć, że na takim działaniu tracą wszyscy. Z racji na odmienną specyfikę każdej miejscowości, trudno wskazać konkretne rozwiązanie,  jednak zobaczyć, jak do problemu podeszły niektóre miasta. 

Jako pierwszy przykład możemy podać Helsinki. Usługa Whim w tym mieście  pozwala na wykupienie abonamentu, dzięki któremu użytkownik otrzymuje nielimitowany dostęp do komunikacji publicznej oraz określony pakiet na taksówki i inne usługi transportowe. W ten sposób mieszkańcy mogą sprawniej poruszać się po mieście, redukując czas spędzony w podróży, i dobierać najwygodniejszy środek transportu do danej sytuacji.

Wiedeń z kolei postawił na rozbudowany system transportowy, w ramach którego znajdziemy, m.in. flotę elektrycznych autobusów poruszającą się po ponad 120 trasach. Do tego Austriacy już kilka lat temu zapewnili usługę informującą o godzinie przyjazd autobusu, tramwaju czy metra i ewentualnych opóźnieniach. Stolica Austrii stawia również na kompleksowe rozwiązanie, w przypadku którego na całość składa publiczna komunikacja, rozbudowana sieć ścieżek rowerowych oraz elektryczne auta i rowery do wypożyczenia.

Jednocześnie w tym obszarze należy podkreślić znaczenie mobilności jako usługi. Jest to niezwykle ważne, aby wszyscy operatorzy różnych środków komunikacji współpracowali między sobą, aby móc dostarczyć klientom (tu: mieszkańcom) jak najlepszą ofertę. Obecnie widać zapotrzebowanie również na lepszej jakości ścieżki rowerowe i dostęp do wypożyczalni rowerów lub hulajnóg elektrycznych.

Trudno zresztą zaplanować konkretne działania bez analityki. Z tego względu warto sprawdzać dokładnie, ile osób podróżuje komunikacją, jakiej długości są to przejazdy oraz jakie użytkownicy mają alternatywy. Dzięki takiej weryfikacji posiadanych danych możliwe staje się dopracowanie oferty oraz lepsze dopasowanie tego, ile i jak często jeżdżą pojazdy komunikacji publicznej.

W ten sposób mieszkańcy otrzymują wyższej jakości usługę, za którą będą też w stanie zapłacić, a miasto mniejsze korki, czystsze powietrze oraz system transportowy gotowy na dalszą rozbudowę.

6. Miasto dla każdego

Smart City to proces, w którym współpracować mają przedstawiciele sektora publicznego, prywatnego i mieszkańcy. Ważne jest zatem, aby jakiekolwiek nowe budynki, chodniki czy drogi były dostosowane do wszystkich. Chodzi tu o osoby starsze, niepełnosprawne, rodziców wiozących swoje małe dzieci w wózkach czy też ludzi, którzy, np. skręcili kostkę i poruszają się o kulach. Niezbędne staje się to, aby zapewnić im w miarę możliwości komfortowe przemieszczanie się po mieście. Jest to możliwe dzięki wdrożeniu taboru niskopodłogowych autobusów i tramwajów, unikanie budowania przejść podziemnych zamiast naziemnych pasów, ustawianie ławek wzdłuż chodników.

7. Zdrowsi mieszkańcy

Zielona infrastruktura w mieście zalicza się bez wątpienia do rozwiązań, jakie wchodzą w skład Smart Cities. Warto tu zwrócić uwagę na analizy Polskiej Agencji Prasowej, które potwierdziły to, że u dzieci mieszkających w sąsiedztwie terenów zielonych rzadziej o 71% występowały objawy chorobowe w wieku dorosłym. Zieleń może pełnić nie tylko funkcję filtra pyłowego, narzędzia do tłumienia dźwięku, ale również ograniczać efekt miejskiej wyspy ciepła. Oznacza to, że pozwala na obniżenie temperatury – w miastach może wynosić ono nawet 4 stopnie Celsjusza.

8. Otwartość na przedsiębiorczość

Smart City opiera się na współpracy. Warto zatem, aby miasto zapewniało taką możliwość, ponieważ skorzystać na tym mogą wszystkie strony. Ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie partnerstwa publiczno-prywatnego. Za realizację danego zlecenia odpowiedzialna staje się prywatna firma, włączając w to finansowanie, podczas gdy urzędnicy muszą dbać o utrzymanie odpowiedniego poziomu świadczonych usług. Wśród plusów wskazuje się również optymalny podział zadań i podział ryzyka.

Partnerstwo publiczno-prywatne zostało zdefiniowane w aktach prawa Unii Europejskiej oraz dokumentach instytucji Unii Europejskiej jako partnerstwo sektora publicznego i prywatnego. Jego celem jest świadczenie usług lub realizację przedsięwzięcia, które domyślnie jest dostarczane przez sektor publiczny. W Polsce taka współpraca przebiega na podstawie umowy zawartej w trybie konkurencyjnym, dotyczy realizacji zadania publicznego i uwzględnia cały cykl życia jego realizacji. Szczególnie to jest ważne, ponieważ umożliwia nawiązanie długofalowej współpracy.

Czym takie partnerstwo powinno się wyróżniać i z jakiego powodu zostało ono opracowane? Ma ono określony cel i pozwala osiągnąć go sprawniej, a przy tym pozwala na oszczędności po stronie publicznej. Prywatny partner przejmuje na siebie obowiązek finansowania projektu, z kolei sektor publiczny odpowiada za utrzymanie odpowiedniego poziomu świadczonych usług. Tu zresztą zauważyć można najważniejszą różnicę między partnerstwem publiczno-prywatnym, a prywatyzacją.

Naturalnie możliwe są również inne formy współpracy, jednak to partnerstwo publiczno-prywatne jest najczęściej spotykanym i istnieje w przepisach prawnych od kilkudziesięciu lat. Z racji na dynamiczny rozwój pomysłów związanych ze Smart City wiele nowych podejść może się jeszcze pojawić.

Równocześnie należy wspomnieć o otwartych danych. Ten temat cały czas jest obiektem licznych dyskusji i trudno wskazać tu jeden konkretny kierunek rozwoju. Niewątpliwie takie systemy mogą pozwolić urzędom na zarobek poprzez sprzedaż informacji firmom do wykorzystania w celach komercyjnych, z kolei mieszkańcy mieliby dostęp do danych bezpłatnie. To pozwoliłoby stymulować kreatywność mieszkańców i prawdopodobnie pozwoliłoby na opracowanie kolejnych rozwiązań bazujących na zgromadzonych informacjach.

9. Bezpieczeństwo na najwyższym poziomie

W obszarze rozwiązań Smart City nie sposób pominąć systemów monitoringu wizyjnego. Pozwalają one wykryć potencjalne zagrożenia na ulicach i spotkać je można na wielu konferencjach, ale stanowią one jedynie część większej układanki. Niezwykle ważne jest to, aby miasto oferowało wszystkim służbom, tj. policji, straży pożarnej i pogotowiu ratunkowemu, dostęp do wspólnej platformy. Dzięki temu jakakolwiek reakcja będzie szybsza, a odpowiedni organ zostanie natychmiast powiadomiony o zgłoszeniu. Według raportu McKinsey, analiza zgłoszeń, zautomatyzowane przyjmowanie zgłoszeń i wykrywanie zagrożeń pozwalać ocalać w skali roku kilkadziesiąt czy nawet kilkaset osób.

Równocześnie warto zaznaczyć możliwość stosowania sensorów do wykrywania pęknięć w budynkach, mostach, drogach, dzięki czemu możliwe staje się prewencyjne działanie.

10. Aktywne społeczeństwo

Smart City skupia się na zapewnieniu mieszkańcom wyższej jakości życia. Trudno przywołać tu konkretne wskaźniki, ponieważ samo zadowolenie ludzi może wynikać ze zróżnicowanych powodów, jednak na pewno trzeba pamiętać o tym, aby mieszkańcy mieli możliwość czynnego udziału w rozwoju miasta. Po pierwsze, oni są odbiorcami usług świadczonych przez urząd. Po drugie, potrafią sami zaangażować się w działania miejskie, więc należy im takie inicjatywy ułatwić. Po trzecie, niezbędna jest współpraca, aby móc wprowadzać zmiany dynamicznie i aby spełniały one wymagania samych zainteresowanych.

Aktywni mieszkańcy będą bardziej zadowoleni z działań urzędników, pomogą w realizacji nowych projektów i staną się członkami zespołów odpowiadających za rozwój miasta. Dzięki temu osiągnięty zostanie wyższy poziom komunikacji oraz lepsze zrozumienie jednej strony przez drugą.

Smart City to korzyści dla wszystkich

Skuteczność stosowania kompleksowych rozwiązań oraz posiadania strategii można zauważyć na podstawie rankingu 10 najwyżej ocenianych Smart City na świecie według indeksu CIMI, wśród których ujrzymy austriacki Wiedeń, hiszpańską Barcelonę czy holenderski Amsterdam. W ciągu ostatnich lat pojawia się coraz więcej odpowiednich pomysłów na to, jak można poprawiać jakość życia mieszkańców, a dzięki licznym doświadczeniom możliwe jest opracowanie skutecznych metod działania.

Smart City to na dobrą sprawę niekończący się proces, w ramach którego miasta starają się ewoluować i stawać się coraz lepsze, a jednocześnie spory wpływ na kształt tych zmian mają mieszkańcy. Zważywszy na coraz ważniejszą pozycję miast, ważne staje się kompleksowe spojrzenie na całość, stworzenie strategii i sukcesywne jej wcielanie w życie.